با پیدایش و حضورِ پول٬ مبادلة کالا ها با یکدیگر طی دو مرحله از دگردیسی کالایی انجام می پذیرد. اول کالا که مشتاق پول است بواسطة صاحب یا صاحبینش وارد بازار میگردد. با فرض اثباتِ و یا جلب اعتماد از «ارزش استفاده» وجودش٬ و وجودِ تقاضا برای آن در شرایط اجتماعی معینی٬ به صورت پول در میآید. یعنی ارزش مبادلة خود را در مادیت پولی تحقق میدهد. اما این پولی که بعنوانِ ارزش مبادله اش بدست میآید ناپایدار است. چرا که صاحب کالای سابق٬ خود نیاز به داشتن لوازم و اقلام مصرفی دیگری دارد. لذا اینبار با آن «پول» با انعطاف بیشتری میرود و اجناسِ مورد نیاز خود٬ یعنی «ارزش مصرف» های جدیدی را بدست میآورد. اینجا دگردیسی دوم که پرداخت توسطِ پولِ حاصل از فروشش بود٬ صورت میگیرد. یعنی «ارزش مبادله» به «ارزش استفاده»های جدید در میآید. با این عمل ارزش مصرف ها برای وی می توانند تحقق پیدا کنند. یعنی ایشان میتوانند آنها را نه دیگر بعنوان کالا بلکه به مثابه اجناسِ مورد نیاز برای استفادة شخصی خود و خانواده شان از یک طرف و جایگزینی و ترمیم برای کارگاه یا واحد های تولیدیشان از طرف دیگر٬ درآورد. کل این پروسة دومرحله ای (کالا به پول و سپس پول به کالا) را میگویند «سیستم گردشی کالاها» که با مبادلة تهاتری (یعنی مبادله مستقیم کالا با کالا) آشکارا و کیفیتاً بسیار متفاوت است. گرچه هر دو نوع از این سیستم گردشی بر یک مبنای بنیادی واحد عمل می کنند٬ منتها هریک مُبَیّنِ سطوح کاملاً متفاوت از تحول کالائی می باشند. در گردش کالا-پول-کالا٬ دو پروسه در دو جهت مخالف یکدیگر قرار دارند و بخاطرِ تکرارِ همیشگی اش در اذهان بصورتِ معکوس متبادر میگردد. یعنی گوئی این پول است که برای مبادله میرود. در حالی که پول در این سطح ساده از گردش٬ وسیله ای برای تحققِ امرِ مبادلة کالا ها با یکدیگر میباشد. در اینجا پول٬ کالا ها را مداومآ از گردش می اندازد. اما خود کماکان باقی می ماند. همین امر باعث میشود که برای گردش کالاها٬ مقدار کمتری از پول به نسبت کلِ قیمت هایی که باید جابجا گردند٬ لازم باشد. یک فرمول ساده اش اینستکه کل قیمت ها را اگر بر کل تعداد گردش ها در زمان معینی (که قاعدتاً تخمینی می تواند باشد) تقسیم کنیم٬ میزان پولی که برای گردش آن مجموعه لازم است٬ بدست میآید. به هر حال ما وارد شرایطی شده ایم که موارد مختلفی برای تحت تأثیر قرار دادن جنبه های مختلف در این سیستم گردشی (مثل بالا پائین شدن ارزش خود پول٬ دو یا چند واحد شدن پول٬ سرعت گردش و غیره) وارد میشوند. اما بنیادِ و ضرورتهای آن همان مبنای کار اجتماعی است که تاکنون مشخص گردیده اند.